Thị trấn Ba Đồn là thị trấn huyện lỵ của huyện Quảng Trạch. Là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế văn hóa xã hội của huyện Quảng Trạch nằm trong tổng thể các đô thị của tỉnh Quảng Bình và cả nước, nằm trong quy hoạch xây dựng vùng Nam Hà Tĩnh - Bắc Quảng Bình và được xác định là vùng kinh tế tổng hợp, động lực phát triển của hai tỉnh Hà Tĩnh và Quảng Bình.

Nằm tiếp giáp với khu Kinh tế Hòn La (với quy mô hơn 10.000 ha), thị trấn Ba Đồn có vai trò rất quan trọng trong việc phát triển khu kinh tế, đóng vai trò là đô thị hỗ trợ dịch vụ, du lịch, hậu cần phát triển quan trọng cho khu kinh tế. Đảm nhận vai trò trung chuyển của hành lang kinh tế Đông - Tây (Lào - vùng núi Tây Bắc Quảng Bình - Cụm công nghiệp Tiến Hóa - Ba Đồn - Cảng Hòn La) và hành lang kinh tế Bắc Nam xuyên suốt theo QL1A. Là điểm kết nối các trung tâm du lịch của tỉnh (Phong Nha, Kẻ Bàng, Vũng Chùa - Đảo Yến).

Ngoài ra thị trấn Ba Đồn cũng là một trong những đầu mối giao thông quan trọng về đường sông, đường bộ, đường sắt...có tác dụng thúc đẩy phát triển kinh tế văn hóa - xã hội của các vùng trong toàn huyện và khu vực, thúc đẩy tiến trình đô thị hóa các vùng phụ cận thuộc phía Bắc tỉnh Quảng Bình.

Phát huy lợi thế và tiềm năng sẵn có, thị trấn Ba Đồn đã có những bước phát triển nhanh và vững chắc về kinh tế, hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, vượt ra ngoài ranh giới thị trấn. Với mục tiêu xây dựng Ba Đồn thành đô thị trung tâm vùng phía Bắc của tỉnh Quảng Bình. Tỉnh ủy, UBND tỉnh Quảng Bình, huyện Quảng Trạch đã tập trung xây dựng quy hoạch mở rộng ranh giới thị trấn Ba Đồn để đáp ứng được yêu cầu phát triển.

Năm 2008, Bộ Xây dựng đã có văn bản số 612/BXD-KTQH về việc thỏa thuận thị trấn Ba Đồn tỉnh Quảng Bình là đô thị loại IV. Phạm vi nghiên cứu gồm thị trấn Ba Đồn và 5 xã Quảng Phong, Quảng Long, Quảng Thọ, Quảng Thuận, Quảng Phúc và thôn Xuân Kiều (xã Quảng Xuân) theo Quyết định số 3935/QĐ-UBND ngày 28/12/2005 của UBND tỉnh Quảng Bình phê duyệt Quy hoạch chung mở rộng thị trấn Ba Đồn huyện Quảng Trạch đến năm 2020.

Tuy nhiên trong thời gian qua, có một số chính sách thay đổi: Ngày 27 tháng 10 năm 2008, Thủ tướng Chính phủ có Quyết định số 1545/QĐ-TTg về việc phê duyệt Quy hoạch phát triển Khu kinh tế Hòn La, tỉnh Quảng Bình. Phạm vi của khu kinh tế bao gồm 6 xã ven biển (bao gồm cả biển và đảo) của huyện Quảng Trạch. Trong đó có khoảng 350 ha đất phía Đông Bắc huyện Quảng Trạch thuộc thôn Xuân Kiều, xã Quảng Xuân nằm trong ranh giới lập quy hoạch khu kinh tế Hòn La. Phần diện tích này đã trùng lấp vào diện tích của đô thị Ba Đồn.

Để tiếp tục xây dựng và phát triển đô thị Ba Đồn theo chương trình phát triển đô thị của tỉnh. Tỉnh ủy, UBND tỉnh Quảng Bình đã có chủ trương và đang triển khai điều chỉnh quy hoạch chung xây dựng thị trấn Ba Đồn theo ranh giới và phạm vi nghiên cứu gồm thị trấn Ba Đồn và 5 xã Quảng Phong, Quảng Long, Quảng Thọ, Quảng Thuận, Quảng Phúc (trừ đi khoảng 350 ha đất thuộc thôn Xuân Kiều xã Quảng Xuân trùng lấp vào diện tích của khu kinh tế Hòn La).

Bên cạnh đó, tại Nghị định 42/2009/NĐ-CP đã quy định điều kiện để công nhận loại cho các đô thị điều chỉnh địa giới hành chính thì cần có các đánh giá và được công nhận là đô thị đạt các tiêu chuẩn cơ bản về phân loại đô thị.

Vì vậy, việc xây dựng đề án đề nghị công nhận thị trấn Ba Đồn mở rộng, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình đạt tiêu chuẩn đô thị loại IV là cần thiết và là cơ sở pháp lý để thực hiện các bước tiếp theo khi tiến hành thành lập thị xã Ba Đồn.

Đối chiếu với các tiêu chuẩn đô thị loại IV tại nghị định số 42/2009/NĐ - CP ngày 7 tháng 5 năm 2009 của Chính phủ về việc phân loại đô thị và Thông tư 34/2009/TT-BXD ngày 30 tháng 9 năm 2009 của Bộ Xây dựng quy định chi tiết một số nội dung của Nghị định 42/2009/NĐ-CP, đến nay thị trấn Ba Đồn mở rộng đã hội tụ đủ tiêu chuẩn đô thị loại IV.

Việc công nhận thị trấn Ba Đồn mở rộng đạt tiêu chuẩn đô thị loại IV tạo điều kiện:

- Đảm bảo khai thác tối ưu các tiềm năng và lợi thế của vị trí địa lý, nhằm đảm bảo thực hiện tốt vai trò đô thị trung tâm vùng phía Bắc của tỉnh Quảng Bình;

- Làm động lực phát triển kinh tế vùng phía Bắc của tỉnh;

- Tạo cơ hội cho thị trấn Ba Đồn mở rộng có cơ hội phát triển nhanh và toàn diện hơn. Tạo đà tiếp tục đầu tư mạnh mẽ hơn nữa, phát huy những yếu tố tiềm năng, phát triển kinh tế - xã hội của thị trấn trong kế hoạch chiến lược trung hạn và dài hạn, từng bước tương xứng với vị trí quan trọng của một thị trấn trung tâm cấp vùng phía Bắc của tỉnh Quảng Bình;

- Là cơ hội tốt nâng cao vị thế và tạo động lực mạnh mẽ cho thị trấn Ba Đồn phát triển thành thị xã trong tương lai (đã được xác định tại nghị quyết Hội đồng Nhân dân huyện Quảng Trạch khóa XVII, kỳ họp thứ 21).